Wat zijn hormonen? Simpel uitgelegd
Marco Louters
Laatste update: 31 maart 2022 | Leestijd: 5 minuten
Marco Louters
Laatste update: 31 maart 2022
Leestijd: 5 minuten
Daar zitten we dan… Aan het begin van een deep dive in hormonen. Jij als lezer en – misschien nog wel erger – ik als schrijver. Ik heb nooit echt interesse gehad in hoe het allemaal zat met hormonen.
Ik ging er zelfs lange tijd vanuit dat er maar één soort hormonen bestond: “Die krijg je als je de pubertijd in gaat.” 🙂 Nou, het blijkt iets anders te zitten.
Hormonen hebben een enorme invloed op ons leven. Ze bepalen onze eetlust, kracht en omvang van spieren, aantrekkelijkheid, motivatie om bepaalde dingen te doen, hoe we ons voelen, energie, en hoeveel en waar we vet opslaan.
Het schijnt dat vrienden van mij (vooral zij die bijna dagelijks de sportschool induiken) al redelijk veel over verschillende hormonen weten. Ik loop dus achter.
Daarnaast kom ik ook steeds vaker verschillende hormonen tegen in boeken en interviews. “Als je dit doet, dan [willekeurig hormoon] bla bla bla.” Ik volg het dus maar half.
Leuk om te horen over o.a. Thyroxine, Insuline, Testosteron, en zo vele malen voort… Maar, hoe zit het nou in de kern?
Hoog tijd om me daar eens wat meer in te verdiepen, zodat ik dit voor de rest van m’n leven gewoon weet. Punt.
1. Wat zijn hormonen?
Zenuwstelsel en hormonen
Wanneer we het hebben over hormonen, hebben we het eigenlijk over één van de twee grote communicatiesystemen in ons lichaam.
Hormonen zijn namelijk signaalstofjes; communicatieboodschappen. Het werkt alleen net iets anders dan het zenuwstelsel (het andere grote communicatiesysteem).
Communicatiesystemen:
Oké, stop… Laat ik in deze blog het concept van hormonen op een andere manier uitleggen dan normaal gesproken wordt gedaan.
We gaan een vergelijking maken met een land.
Zullen we Nederland kiezen? Top.
Jij bent nu Nederland.
Jouw lichaam is Nederland.
Nederland – dus jij – ligt vol internetkabels. Dit is jouw zenuwstelsel.
‘Elektrische’ communicatie.
Met kabelinternet als zenuwstelsel kan jouw lichaam ontzettend snel informatie overbrengen naar verschillende delen van het land. Alle delen zijn zo met elkaar verbonden (zelfs de Waddeneilanden met Limburg).
Via dit netwerk wordt informatie van de hersenen (het parlement) naar andere delen in het lichaam gestuurd en omgekeerd.
Dus, zenuwstelsel: zeer snelle communicatie.
Informatie voor o.a. de besturing van spieren, reflexen en uiten van emoties.
Hormonen is het andere communicatiesysteem… maar meer vergelijkbaar met de post.
Jup, enveloppen en pakketjes.
‘Mechanische’ communicatie.
Dit is uiteraard een tragere vorm van communicatie dan via het zenuwstelsel. Enveloppen en pakketjes moeten namelijk via het wegennetwerk (de bloedbaan) naar hun bestemming worden gebracht.
Wie op deze manier zo met elkaar communiceren? Klieren, cellen en organen maken hormonen aan, welke uiteindelijk met een bericht naar andere cellen en organen worden gestuurd. Bijv.: “Vertraag het metabolisme (stofwisseling).“
Ze zijn wat traditioneel. 😉
Dus, hormonen: trage communicatie.
Informatie voor o.a. langlopende lichaamsprocessen, zoals groei van geslachtcellen, maar ook sneller werkende processen, zoals bloeddruk en angstreacties.
En nog veel veel meer. Een hoofdaangrijpingspunt is de stofwisseling. Via veranderingen in de stofwisseling worden veel andere functies beïnvloed, zoals opslag en verbruik van reserve voedsel en invloeden op het gedrag (bijv. leervermogen, seksueel- en agressief gedrag).
Zenuwstelsel en hormonen
De enveloppen en pakketjes (de hormonen) worden met een specifiek adres verstuurd. Een envelop heeft alleen effect als het bij de juiste ontvanger is aangekomen. Dus niet elke brievenbus kan elke envelop ontvangen. Er moet een match zijn tussen hormoon en receptor.
Dit wordt ook wel eens uitgelegd aan de hand van steutels en sloten. Het hormoon is een sleutel die past op een specifiek slot.
Wat het effect op de cel is, wordt bepaald door het soort receptor. Zo kan een eenzelfde hormoon verschillende effecten hebben en zo adequaat het proces reguleren.
Zo maakt bijvoorbeeld het alvleesklier Insuline-enveloppen aan voor cellen in het lichaam met de opdracht om de koolhydraatstofwisseling te verhogen. Pas als de envelop in de brievenbus ligt worden bepaalde processen in gang gezet of gestopt.
Uiteindelijk worden hormonen afgebroken in de lever of via de nieren met urine afgevoerd.
2. Hormonen in drie categorieën
Over het algemeen wordt gesproken over drie hormooncategorieën, gebaseerd op de structuur: Amine, Peptide en Steroïde.
Type Hormonen:
Amine en peptide hormonen hebben een eigen eiwitmolecuul. Ze zijn wateroplosbaar en kunnen zelf het bloed in om naar hun bestemming te vertrekken.
Steroïden hebben geen eigen eiwitmolecuul en moeten zich koppelen aan andere eiwitmoleculen om getransporteerd te kunnen worden. Hiervoor zijn zogenoemde carrier-eiwitten nodig.
Laten we het zo bekijken…
Amine en peptide hormonen zien we als enveloppen. Deze kunnen simpelweg op elke manier worden vervoerd.
Steroïde hormonen zien we als pakketjes. Hiervoor moet een speciaal busje komen om ze op te pikken.
3. Overzicht hormonen
Nu we een duidelijk beeld hebben van wat hormonen überhaupt zijn en wat hun algemene taak is, wordt het veel makkelijker om vervolgens naar individuele hormonen te kijken.
We begrijpen dat hormonen in de basis opdrachtjes zijn die het lichaam worden rondgestuurd.
Zo richt iedere hormoon zich op een aantal specifieke opdrachtjes.
Tot slot een overzicht van de meest bekende hormonen met een korte functieomschrijving. Wellicht dat ik in de toekomst een specifieke hormoon pak om hier verder in te duiken.
Peptide hormonen
Taken:
Reguleert de bloedsuikerspiegel, verhoogt de koolhydraatstofwisseling en zorgt voor vetopslag.
Aanmaak:
Alvleesklier.
Tegenovergestelde werking met groeihormoon:
Insuline en groeihormoon hebben een tegengestelde werking. Als groeihormoon hoog is, is insuline laag. Is insuline hoog? Dan is groeihormoon laag.
Taken:
Groeihormoon (GH) stimuleert de ontwikkeling van alle lichaamsweefsels tijdens de groei, versnelt de proteïnestofwisseling en vetstofwisseling en vermindert de koolhydraatstofwisseling.
Het vermindert vetmassa, vergroot de spiermassa, verbetert de hartfunctie, versnelt wondgenezing, verbetert sportprestatie en heeft een positief effect op de psyche.
Aanmaak:
Groeihormoon wordt aangemaakt in korte pieken. Deze productie start bij lichaamsbeweging, stress en ongeveer twee uur na het inslapen.
Tegenovergestelde werking met insuline:
GH en insuline hebben een tegengestelde werking. Als groeihormoon hoog is, is insuline laag. Is insuline hoog? Dan is groeihormoon laag.
Taken:
Wordt ook wel ‘verzadigingshormoon’ genoemd. Geeft aan de hersenen door dat je voldoende hebt gegeten.
Aanmaak:
Leptine wordt aangemaakt in vetcellen. Vanuit hier vertrekt het door de bloedbaan naar de hersenen, waar het aangeeft dat je voldoende hebt gegeten.
Tegengesteld werkende hormoon:
Ghreline, wekt het hongergevoel op.
Taken:
Wordt ook wel ‘hongerhormoon’ genoemd. Stimuleert voedselinname.
Aanmaak:
Leptine wordt aangemaakt in de maagwand. Neemt toe voor de maaltijd en neemt erna weer af.
Tegengesteld werkende hormoon:
Leptine, wekt het verzadigingsgevoel op.
Steroïde hormonen
Taken:
Heeft een breed scala aan functies. Controleert de proteïne-, koolhydraat- en vetstofwisseling, heeft een ontstekingsremmende functie en speelt een rol in het slaap-waakritme.
Aanmaak:
In de bijnierschors. Wordt met name in overvloed aangemaakt tijdens periodes van stress, zowel fysiek als psychologisch. Volgt verder een circadiaan ritme.
Taken:
Werkt aan de ontwikkeling van vrouwelijke karakteristieken en voortplantingsorganen.
Aanmaak:
In vetcellen (O1), eierstokken (O2) en placenta (O3). Ook krijgen we helaas veel xeno-oestrogenen binnen via voeding, persticiden en bijv. plastic.
Taken:
Werkt aan de ontwikkeling van mannelijke karakteristieken en spiergroei. Heeft invloed op de hersenen, de gemoedstoestand, het libido, de wil om te trainen en het energielevel.
Aanmaak:
In de testikels.
Amine hormonen
Taken:
Het overlevingsmechanisme. Maakt het mogelijk om te vechten, te verstarren of te vluchen.
Aanmaak:
In de bijniermerg en in sommige zenuwcellen. Komt in grote hoeveelheden vrij in gevallen waar het lichaam zich bedreigd voelt. Vaak gaat dit samen met angst en woede, maar kan ook door andere zaken ontstaan die de balans in het lichaam verstoren, zoals kou, hitte, honger, dorst, pijn en fysieke inspanning.
Taken:
Zorgt ervoor dat we slaperig worden als het donker wordt.
Aanmaak:
Aanmaak door de pijnappelklier en direct gekoppeld aan de blootstelling aan licht. Bij de aanwezigheid van blauwachtig licht, zoals zonlicht of kunstlicht en monitor, wordt de productie geremd.
Wellicht ook interessant…
Disc Golf: Wat is Understable en Overstable?
Wie aan de sport discgolf begint, komt er al gauw achter dat er een heleboel schijven zijn. Elke schijf met net weer andere eigenschappen. In discgolf hebben deze termen betrekking op de vlucht van een disc. De stability kent 7 getallen.
Notities omtrent asbest
Allereerst, asbest is een natuurproduct; een vezelachtige kristallisatie dat bestaat uit meerdere mineralen. Net als ijzererts en goud wordt asbest gewonnen uit een mijn. Asbest is de verzamelnaam voor zes verschillende soorten, verdeeld in twee categorieën: serpentijn en amfibolen.
Wellicht ook interessant…
Disc Golf: Wat is Understable en Overstable?
Wie aan de sport discgolf begint, komt er al gauw achter dat er een heleboel schijven zijn. Elke schijf met net weer andere eigenschappen. In discgolf hebben deze termen betrekking op de vlucht van een disc. De stability kent 7 getallen.
Notities omtrent asbest
Allereerst, asbest is een natuurproduct; een vezelachtige kristallisatie dat bestaat uit meerdere mineralen. Net als ijzererts en goud wordt asbest gewonnen uit een mijn. Asbest is de verzamelnaam voor zes verschillende soorten, verdeeld in twee categorieën: serpentijn en amfibolen.